Hệ thống não thất của não người gồm não thất bên, não thất ba và não thất bốn. hai não thất bên nối thông với nhau bằng lỗ liên não thất (hay còn gọi là lỗ Monro) và não thất ba. Não thất ba kết nối với não thất bốn bởi cống não (hay cống Sylvius).
HỆ THỐNG NÃO THẤT
Não thất bốn tiếp tục đi xuống phía dưới thông với một ống hẹp gọi là ống trung tâm của tủy sống, thông với ba lỗ nhỏ ở trần của nó với khoang màng nhện. Ống trung tâm có một chỗ được nong ra ở đoạn cuối gọi là não thất tận cùng.
Trong quá trình phôi thai, não thất bắt nguồn từ một cái hốc của ống thần kinh. Chúng được giới hạn bởi ependyma và được lấp đầy bởi dịch não tủy.
NÃO THẤT BÊN
Có hai não thất bên và mỗi não thất nằm ở mỗi bán cầu đại não . Hốc não thất có hình chữ C và được phân chia làm thân, sừng trước, sừng sau và sừng dưới kéo dài từ thùy trán thùy chẩm và thùy thái dương. Hai não thất bên thông với não thất ba qua lỗ Monro. Khi được mở nó nằm ở phần trước của tường giữa của não thất, được giới hạn ở trước là cột trước của vách trong suốt và phần sau là là phần trước của đồi thị.
Đám rối màng mạch của não thất bên là một viền mạch máu được bao phủ bởi màng nuôi và phân cách với màng đệm của não thất.
NÃO THẤT BA
Não thất ba giống như một đường vạch chẻ giữa hai đồi thị, nó kết nối phía trước với não thất bên qua lố liên não thất hay lỗ Monro, phía sau với não thất bốn thông qua cống não hay kênh Sylvius.
Đám rối mạch mạc của não thất ba được hình thành từ cấu trúc mạch mạc được tạo nên ở trên là trần não thất. mạch máu tạo nên mạch mạc đi xuống dưới mỗi bên của đường giữa, nằm trong bao màng đệm của não thất.
Mạch máu cung cấp tạo nên đám rối mạch mạc của não thất ba và não thất bên là nhánh màng mạch của động mạch cảnh trong và động mạch nền.
CỐNG SYLVIUS
Cống não là một kênh hẹp dài khoảng 1,8mm kết nối não thất ba và não thất bốn. nó được phân cách bởi lớp màng đệm và được bao phủ bởi một lớp chất xám gọi là chất xám trung tâm. Cống não dẫn trực tiếp dịch não tủy từ não thất ba xuống não thất bốn. Không có đám rối mạch mạc trong cống não.
NÃO THẤT BỐN
Não thất bốn là một ống nằm ở phần trước của tiểu não, nằm sau cầu não và một nửa trên của hành não. Não thất bốn kết nối phía trên là não thất ba và phía duối là ống trung tâm của tủy sống. có ranh giới là vòm và và đáy hình thoi. Vòm có hình lều lồi vào tiểu não. Ngách bên của não thất bốn có hai lỗ mở ra hai bên hay còn gọi là lỗ Luschka. Ở giữa vòm của não thất bốn có một lỗ gọi là lỗ Magendie. Đây là ba đường đi của dịch não tủy vào khoang dưới nhện.
Đám rối mạch mạc của não thất bốn có hình chữ T. Hình thành nên đám rối mạch mạc là hai lớp nếp gấp của màng mềm lồi vào trần não thất và được bao phủ bởi màng đệm. Phần ngang của chữ T kéo dài vào ngách bên của não thất. Mạch máu cung cấp cho đám rối này là động mạch tiểu não sau trên.
ỐNG TRUNG TÂM CỦA TỦY SỐNG VÀ HÀNH NÃO
Ống trung tâm ở phía trên thông với não thất tư, ở phía dưới nó kéo dài vào một nửa trên của hành tủy chạy xuống hết chiều dài của tủy sống đến cuối cùng tạo nên não thất tận cùng. Ống trung tâm chứa đầy dịch não tủy và được ngăn cách với màng đệm tủy sống. Ống trung tâm được bao quanh bởi mép chất xám (gray commissure) và không có đám rối mạch mạc ở trong.
KHOANG MÀNG NHỆN
Khoang màng nhện là một khoang trống giữa màng mềm và màng nhện, khoang này chứa đầy dịch não tủy và chứa đựng một lượng lớn mạch máu của não. Nó được băng ngang bởi một mạng lưới các bè mỏng mô liên kết. Khoang màng nhện bao phủ hoàn toàn não bộ và kéo dài dọc theo dây thần kinh khướu giác đến màng nhầy quanh xương mũi. Khoang màng nhện cũng kéo dài dọc theo mạch máu não như là chúng đi vào hay đi ra các nếp gấp não và dừng lại ở những nơi mà mạch máu tạo thành một tiểu động mạch hay tiểu tĩnh mạch.
Có một điều chắc chắn rằng màng nhện không bao phủ sát hết bề mặt não do vậy tại một số điểm khoang màng nhện rộng ra hình thành nên các bể màng nhện. Ở phía dưới khoang màng nhện mở rộng ra ở phần tần cùng của ống tủy tạo nên chùm đuôi ngựa. Khoang màng nhện bao quanh các dây thần kinh sọ và rễ thần kinh tủy sống và đi theo chúng đến kết thúc tại nơi mà dây thần kinh sọ chui ra khỏi sọ và rễ thần kinh tủy sống chui ra khỏi ống tủy
DỊCH NÃO TỦY
Dịch não tủy là một chất lỏng sạch, không màu. Nó đảm nhiệm việc hòa tan các chất muối vô cơ tương tự như những chất trong huyết tương máu. Chứa lượng glucose khoảng một nửa so với đường máu và dạng vết protein. Chỉ một vài tế bào hiện diện và chúng là những lymphocyte (bạch cầu). Bình thường có khoảng từ 0 – 3 bạch cầu/mm3 dịch não tủy. Ở tư thế nằm nghiêng áp lực dịch não tủy đo được ở vào khoảng 60 – 150 mmH2O. Áp lực này gia tăng khi đứng dậy, khi ho hay khi tĩnh mạch cảnh trong bị chèn ép ở vùng cổ. Tổng thể lượng dịch não tủy chứa đựng trong khoang màng nhện và não thất vào khoảng 130ml.
CHỨC NĂNG
Dịch não tủy ngâm bề mặt ngoài và mặt trong của não và tủy sống nó phục vụ như là một đệm lót giữa hệ thần kinh trung ương với phần xương bao quanh nhờ vậy bảo vệ nó chống lại các chấn thương cơ học. Bởi vì tỷ trọng của não chỉ lớn hơn tỷ trọng của dịch não tủy tất ít nên nó cung cấp nên sự nổi cơ học hỗ trợ cho não. Mối liên hệ chặt chẽ giữa dịch não tủy đến mô thần kinh và có nhiều mạch máu nó phục vụ như là một nguồn cung cấp và hỗ trợ tuần hoàn cho nội dung bên trong của hộp sọ. Ví dụ nếu thể tích của não hay thể tích máu gia tăng thì thể tích của dịch não tủy giảm xuống. Bởi vì dịch não tủy được quan niệm như là một chất nền sinh học, nó đóng vai trò hoạt động như là một thành phần nuôi dưỡng mô thần kinh. Nó cũng đóng vai trò trong việc loại bỏ các sản phẩm chuyển hóa của hệ thần kinh.
SỰ HÌNH THÀNH DỊCH NÃO TỦY
Dịch não tủy được tạo thành chủ yếu từ đám rối mạch mạc của não thất bên, não thất ba và não thất bốn. Một ít bắt nguồn từ các tế bào màng đệm lót trong não thất và chất não thông qua các khoang màng mạch.
Đám rối mạch mạc có nhiều nếp gấp ở bề mặt và chứa đựng một lượng lớn mô liên kết mạch máu được bao phủ bởi biểu mô hình hộp của màng nội tủy. Quan sát các tế bào biểu mô qua kính hiển vi electron cho thấy các bề mặt tự do được bao phủ bởi lông nhỏ. Máu của ống mao dẫn được phân phát từ khoang não thất bởi màng trong, một màng cơ bản có ở bề mặt biểu mô. Tế bào biểu mô có các lỗ thủng và các phân tử lớn có thể thấm qua được.
TUẦN HOÀN DỊCH NÃO TỦY
Sự lưu thông dịch não tủy bắt đầu từ việc bài tiết dịch từ đám rối mạch mạc trong não thất và từ bề mặt não. Dịch này đi từ não thất bên vào não thất ba qua lỗ liên não thất hay còn gọi là lỗ Monro đi xuống não thất bốn qua cống não. Sự tuần hoàn này được hỗ trợ bởi sự đập của động mạch của đám rối màng mạch và bởi các vi mao trên tế bào màng nội tủy lót bề mặt não thất.
Từ não thất bốn, dịch đi qua lỗ giữa (hay lỗ Magendie), lỗ bên đi ở ngách bên của não thất bốn (hay lỗ Luschka) vào khoang dưới nhện . Dịch não tủy di chuyển một cách chậm chạp qua bể hành tiểu não và cầu não, sau đó được bơm lên trên vào khoảng không của lều tiểu não đến phần dưới của bề mặt đại não. Bây giờ nó được di chuyển ở ngoài bề mặt não và sang hai bên mỗi bán cầu đại não. Một ít dịch não tủy di chuyển xuống phía dưới ở khoang dưới nhện quanh tủy sống và chùm đuôi ngựa. Sự đập của mạch máu não và tủy sống và sự vận động linh hoạt của cột sống đã làm cho dịch não tủy được bơm từ từ khắp khoang dưới nhện.
HẤP THU DỊCH NÃO TỦY
Sự hấp thu dịch não tủy chủ yếu là qua các vi mao màng nhện chủ yếu nằm trong xoang tĩnh mạch đặc biệt là xoang tĩnh mạch dọc trên. (Hình 18-10) các vi mao màng nhện có khuynh hướng tạo thành nhóm kề nhau tạo nên các hột màng nhện (arachnoid granulation). Về mặt cấu trúc mỗi vi mao màng nhện là một túi thừa của khoang màng nhện. Túi thừa này được trùm bởi một lớp tế bào mỏng. Các hột màng nhện gia tăng số lượng và kích cỡ theo tuổi và có khuynh hướng calci hóa khi lớn tuổi.
Sự hấp thu dịch não tủy xảy ra khi áp lực trong khoang màng nhện gia tăng quá mức so với áp lực trong xoang tĩnh mạch. Nghiên cứu từ kính hiển vi electron của các vi mao màng nhện cho thấy rằng có nhiều ống nằm ở màng trong cho phép dịch não tủy được bơm trực tiếp từ khoang màng nhện vào xoang tĩnh mạch. Khi áp lực của xoang tĩnh mạch gia tăng hơn áp lực của dịch não tủy thì các đầu của ống vi mao sẽ đóng lại ngăn cản sự di chuyển ngược dòng của máu vòa khoang dưới nhện.
Một ít dịch não tủy có lẽ được hấp thu trực tiếp vào tĩnh mạch của khoang dưới nhện và một ít có thể được hấp thu qua các xoang ngoài hạch thần kinh của dây sọ và tủy sống.
Bởi vì sự sản xuất của dịch não tủy từ đám rối mạch mạc là hằng định do vậy tỉ lệ hấp thu của dịch não tủy qua các vi mao màng nhện sẽ điều chỉnh áp lực của dịch não tủy.
Gavin Giraffe
Hay quá thầy
Trả lờiXóa